Meer dan een eeuw actief voor Hoorns erfgoed

Armenschool (7)

1884: Nieuwbouw aan de Muntstraat

Bouwbesluit van 1880 geeft duidelijkheid

Hoewel de situatie sinds het vertrek van de leerlingen van de Tussenschool naar het gebouw in de Kruisstraat verbeterd is, blijven er klachten over de huisvesting. Ventilatie en licht laten nog steeds te wensen over en het meubilair is slecht. Het wordt tijd voor nieuwbouw. De gemeente wacht echter de invoering van de nieuwe schoolwet af. Ze wil voorkomen dat achteraf zal blijken dat het nieuwe gebouw niet aan de wettelijke eisen voldoet.

De schoolwet van 1878 schrijft voor dat er algemene regels moeten komen voor de bouw en inrichting van scholen. Deze regels worden twee jaar later vastgelegd in het 'Bouwbesluit' van 30 augustus 1880. Daarin staat onder meer dat een school niet mag staan in een omgeving die nadelig is voor de gezondheid van de leerlingen of belemmerend voor het onderwijs. In een schoollokaal mogen hoogstens honderd kinderen zitten; lokalen voor meer dan vijftig leerlingen moeten gesplitst kunnen worden. Het besluit bevat verder voorschriften voor de afmetingen van lokalen en gangen, en voor ramen, verlichting, ventilatie, wc's, verwarming, schoolbanken, de speelplaats, etc. Deze regeling geldt niet alleen voor nieuw te bouwen scholen; bestaande scholen moeten worden aangepast.

Nu de nieuwe voorschriften bekend zijn, laat de gemeente Hoorn er geen gras over groeien. Op 22 februari 1881 besluit de gemeenteraad dat er aan de Muntstraat een nieuwe school gebouwd kan worden ten behoeve van de School voor kosteloos onderwijs. Het oude gebouw zal worden gesloopt. Stadsarchitect G.H. Hennink maakt een ontwerp voor het nieuwe schoolgebouw. In november 1882 worden bestek en tekeningen goedgekeurd en kan de bouw worden aanbesteed.

De aanbesteding is op 27 december 1882. Aannemer H. Vollewens uit Hoorn mag de school gaan bouwen voor 36.690 gulden. Het oude gebouw wordt voor 1.800 gulden gekocht door P.J. Blauw. Hij moet het voor 1 april 1883 gesloopt hebben, zodat Vollewens met zijn werk kan beginnen. Het nieuwe gebouw moet uiterlijk 1 december 1883 worden opgeleverd.

De leerlingen krijgen tijdelijk les in hulplokalen in het Sint-Pietershof en in de voormalige lokalen van de meisjesschool op het Oost.

Ontwerp schoolgebouw Muntstraat
Ontwerp van G.H. Hennink (foto WFM)

Plattegrond meisjesschool Muntstraat
Plattegrond meisjesschool op de begane grond (foto WFM)

Plattegrond jongensschool Muntstraat
Plattegrond jongensschool eerste verdieping (foto WFM)

De nieuwe school

Op 8 januari 1884 wordt het nieuwe gebouw in gebruik genomen. De Nieuwe Hoornsche Courant spreekt van 'een prachtig gebouw'. De 568 leerlingen hebben de beschikking over twaalf lokalen, zes op de begane grond en zes op de eerste verdieping. De jongens zitten boven, de meisjes beneden. Schoolhoofd Fick wordt bijgestaan door zeven onderwijzers en vijf onderwijzeressen. De School voor kosteloos onderwijs is de grootste lagere school in Hoorn. Ongeveer veertig procent van de kinderen van zes tot twaalf jaar gaat naar deze school.

Stadsarchitect Hennink heeft een gebouw ontworpen met een neoclassicistisch karakter. De indeling van de gevel is symmetrisch met sterke verticale en horizontale lijnen; een kleine onzuiverheid is de aanbouw van een spreekkamer met een eigen buitendeur aan de linkerzijde van het gebouw. Er zijn aan de voorkant drie schoolingangen: één in het midden, één aan de linker- en één aan de rechterkant. Links en rechts worden de entrees op goothoogte bekroond door sobere frontons. Boven de middelste deur - bij een latere verbouwing vervangen door ramen - is een uitbouw met een hijsbalk. Het is een stijlvol maar sober gebouw.

Gasverlichting

Zoals gebruikelijk valt er ook nog wel iets te klagen over het nieuwe gebouw. Twee lokalen op de benedenverdieping hebben slecht licht doordat ze in de schaduw staan van de kerk in de Achterstraat. Als oplossing worden een paar jaar later daglichtreflectors aangebracht. Op aandringen van de schoolcommissie krijgt de hele school in 1899 eindelijk gasverlichting, zodat er ook in de wintermaanden goed kan worden gewerkt.

Ook wordt er jarenlang geklaagd over een roet- en rooklucht in sommige lokalen. Pas in het verslag over 1904 kan de commissie melden dat dit probleem verholpen is.

Drie jaar nadat het nieuwe gebouw in gebruik is genomen, worstelt de school al weer met ruimtegebrek. De laagste klassen van de jongensafdeling zijn overvol. Om een efficiëntere indeling mogelijk te maken, worden jongens en meisjes weer gemengd, net als in 1854. Hiermee is het ruimteprobleem opgelost.

Muntstraat fundament Catharinakapel
Markering fundamenten van de middeleeuwse Catharinakapel, achter het Muntstraatgebouw